Categorie: Schrijven

Als je een verhaal (of roman) wilt schrijven, hoe maak je dan een eerste begin? Als je op zoek bent naar een onderwerp voor een nieuw verhaal, werp je een blik in je notitieboekje met ideeën. Levert dat je een krachtig gevoel over een gebeurtenis of reeks gebeurtenissen of een bepaald personage op? Schrijf dan je eerste gedachten en associaties over een mogelijke centrale vraag (de ‘rode draad’) van je verhaal op. Daarna komen kwesties zoals het bedenken van de plot, de keus voor een of meer hoofdpersonages, een eerste indicatie van het begin en het slot van je verhaal of roman.  Als je eenmaal globaal weet wat je wilt, moet je je door niets of niemand laten ontmoedigen. Van belang is ook dat je tijdens het hele schrijfproces trouw blijft aan jezelf. In sommige schrijfboeken vind je regels voor het schrijven van een verhaal of roman. Vraag je af of die schrijfregels jou helpen omdat ze je een bepaalde houvast geven of juist niet.

Dit artikel is opgebouwd uit de volgende paragrafen.

• Kijk in je notitieboekje met schrijfideeën
• Begin met schrijven vanuit een sterk gevoel over iets of iemand
• Laat je door niets of niemand ontmoedigen
• Waarom je trouw moet blijven aan je eigen gevoelens
• Helpen schrijfregels met het opstellen van een verhaal of roman? Of juist niet?

Kijk in je notitieboekje met schrijfideeën

Jesse Lee Kercheval adviseert in haar schrijfboek Building Fiction: How to Develop Plot and Structure om een notitieboekje met allerlei schrijfideeën bij te houden.

Ook Linda Anderson adviseert iets dergelijks in de door haar geredigeerde schrijfcursus Creative Writing: a Workbook with Readings. Allebei geven ze concrete tips over de manier waarop je langs die weg inspiratie kunt vinden en vastleggen.

Begin met schrijven vanuit een sterk gevoel over iets of iemand

Dwight V. Swain adviseert in zijn onvolprezen schrijfboek Techniques of the Selling Writer te beginnen met iets of iemand waarover je sterke gevoelens hebt. Wat dat dan ook mag zijn. Variërend van een persoon die jou zodanig fascineert dat je van hem of haar droomt, een merkwaardige gebeurtenis waaraan je steeds weer moet denken, een voorwerp dat jouw fantasie prikkelt of misschien wel een fragment muziek dat telkens weer door je hoofd speelt.

Swain gelooft dat het volgen van vaste regels om een verhaal of roman op te zetten niet goed werkt. Hoewel zijn schrijfboek boordevol praktische tips staat, is hij ervan overtuigd dat alles wat je werkelijk nodig hebt, een drang tot creatief schrijven is. En dat die drang gebaseerd is op sterke gevoelens.

Formuleer de centrale vraag waarop je verhaal of roman antwoord gaat geven

Vorm je een beeld van de hoofdvraag die aan het eind van je verhaal of roman moet zijn beantwoord. Daarbij gaat het in wezen om de vraag of het hoofdpersonage zijn gestelde of zijn echte doel gaat behalen. Probeer die vraag in enkele zinnen zo concreet mogelijk te formuleren. In die samenvatting schets je in enkele woorden de situatie, het hoofdpersonage en zijn doel, zijn (belangrijkste) tegenspeler en het gevaar of de uitdaging waarvoor het hoofdpersonage komt te staan.

Met een dergelijke rode draad leg je een solide basis waarop je verder kunt bouwen aan de structuur van je verhaal of roman.

Leg ook alvast wat associaties die nu zich aan je opdringen, met wat korte notities vast. Inspiratie is een vluchtig iets en het is nu eenmaal gemakkelijker iets later terug te lezen en dan te beslissen of het al dan niet bruikbaar is voor je verhaal, dan dat je later moet proberen die eerste associaties die zo fascinerend leken, uit je geheugen op te roepen.

Nadat je voor jezelf een antwoord  op de centrale vraag van je verhaal hebt gevonden, kun je gaan denken over kwesties zoals de vraag of je eerst de plot bedenkt en vervolgens welke hoofdpersonages (en hun karakters) daarbij passen of dat je eerst met een of twee fascinerende hoofdpersonages je begint en je afvraagt tot welke spannende gebeurtenis(sen) hun interacties gaan leiden. Tot slot is er dan nog de vraag met wat voor scènes je je verhaal of roman wilt beginnen en eindigen (tip: meestal schrijf je het definitieve begin van je verhaal als je de rest al zo goed als gereed hebt.)

Laat je door niets of niemand ontmoedigen

Volgens Swain gaat het erom dat je als schrijver het lef moet hebben om naar een onderwerp dat jou bezighoudt, op een nieuwe manier te bekijken en je daarbij niet te laten ontmoedigen door wat je omgeving daar misschien van denkt. Negeer simpelweg alle negatieve opmerkingen die je misschien over je schrijfactiviteiten te horen krijg. Vooral die opmerkingen die in wezen neerkomen op: ‘Wat brengt jou op de gedachte dat uitgerekend jij daarover iets kan schrijven dat de moeite waard is?’

Mystery-schrijver Raymond Chandler heeft ooit gezegd: ‘een schrijver die bang is een brug te ver te gaan, is even nutteloos als een generaal die bang is dat hij de verkeerde beslissing neemt.’

Waarom je trouw moet blijven aan je eigen gevoelens

Van Herbert Bayard Swope, die in de vorige eeuw tot drie keer toe de Pulitzerprijs voor de journalistiek won, is de uitspraak: ‘Ik kan je niet de formule voor succes geven. Maar ik kan je wel de formule voor mislukking geven, namelijk: proberen het iedereen naar de zin te maken.’

Natuurlijk is er niets mis mee dat je graag wilt dat je schrijfwerk door het publiek positief wordt ontvangen. Integendeel. Maar als schrijver van romans of verhalen is het van belang trouw te blijven aan je eigen gevoelens. Zodra je je eigen gevoelens onderdrukt en je van jezelf tijdens je schrijfproces niet meer opgewonden of extatisch, woedend of emotioneel betrokken mag raken, onderdruk je ook je creativiteit. En dat laatste is funest als je als schrijver succes wilt hebben.

Bedenk bovendien dat de meeste lezers van een boek als 50 tinten grijs niet zo snel grijpen naar De gebroeders Karamazov.

Helpen schrijfregels met het opstellen van een verhaal of roman? Of juist niet?

In de meeste schrijfboeken vind je tips voor het schrijven van verhalen en romans. Deze vaak in de praktijk beproefde tips geven je als schrijver enige houvast. Deze schrijfregels hebben dan ook vooral hun waarde als je als beginnend auteur nog sterk op zoek bent naar een aanpak die bij je past.

Swain waarschuwt ertegen om schrijfregels blindelings te volgen. Als je als schrijver allerlei vaste regels centraal stelt, ga je onbewust elke nieuwe ingeving afzetten tegen die schrijfregel. Volgens Swain is het beter om, al vrij associërend op die nieuwe ingeving, alle kanten op te stuiteren en daarbij als een magneet allerlei andere gedachtefragmenten aan te trekken.

Dossier creatief schrijven

Dit artikel maakt deel uit van het dossier creatief schrijven. Tot dit dossier behoren naast enkele artikelen over het schrijven van columns, een aantal artikelen over het schrijven van verhalen en romans.

Bronnen en verder lezen

• Techniques of the Selling Writer ; Dwight V. Swain; University of Oklahoma Press
• Creative Writing: a Workbook with Readings; Linda Anderson; Routledge in association with the Open University
• The Routledge Creative Writing Coursebook; Paul Mills; Routledge
• Building Fiction: How to Develop Plot and Structure; Jesse Lee Kercheval;The University of Wisconsin Press

Emotie vormt het belangrijkste element bij het schrijven van verhalen en romans. Pas je al zo ongeveer alle bekende schrijftips nauwgezet toe? Maar heb je het gevoel dat er ‘iets’ ontbreekt? Waarschijnlijk komt het element emotie dan in je schrijfwerk niet goed uit de vers.

Dit artikel is opgebouwd uit de volgende paragrafen.

• Mensen reageren op gebeurtenissen met emotionele reacties
• Emoties, de auteur en de lezer
• Hoe schrijf je een verhaal dat de gewenste emoties oproept?

Mensen reageren op gebeurtenissen met emotionele reacties

Mensen reageren, elk op hun eigen manier, op de dingen die ze meemaken. Of dat nu gaat omdat je hand tussen een deur klem komt te zitten of omdat je een kind dat lelijk op zijn knie is gevallen, probeert te troosten. De een wordt blij van het horen van renaissancemuziek.  De ander loopt zo snel mogelijk de kamer uit. Sommige mensen raken vertederd van een kwispelende puppy dat nog veel te ruim in zijn vel zit. Andere mensen ergeren zich aan zijn geblaf.

Wat alle gebeurtenissen met elkaar gemeen hebben, is dat mensen er met gevoelens op reageren. Elk mens reageert met zijn eigen, unieke emoties op wat hij in zijn leven meemaakt.

Bovendien verschilt de aard waarop hij uiting geeft aan zijn gevoelens van mens tot mens. De een lacht bijna onhoorbaar, terwijl je de ander een straat verder kunt horen bulderen. De een trekt zich stilletjes terug in zijn verdriet om zijn overleden partner.  De ander nodigt niet alleen zijn familie, maar ook alle vrienden, kennissen plus de hele buurt uit om zijn verdriet te delen.

Emoties, de auteur en de lezer

Voor jou als schrijver is het dus van belang om te beseffen dat elk verhaal in wezen om emoties draait. Aan jou de taak om in je verhalen en romans aan die gevoelens op een levendige manier vorm te geven.

In de drukke routine van het dagelijks leven waarin er een berg taken op de gemiddelde mens wachten, blijven emoties vaak wat op de achtergrond. Voor veel mensen zit er relatief weinig kleur in het leven van alledag. Sommige mensen ervaren hun bestaan zelfs als uitgesproken saai.

Door te lezen, proberen mensen aan de sleur van hun gewone leven te ontsnappen. Een lezer kiest daarom voor die verhalen en romans die zijn hart sneller doen slaan en zijn zintuigen verscherpen en hem het gevoel geven te ontwaken in een fascinerende (fictieve) wereld. Hoe kan een schrijver dat effect bereiken? In wezen heel simpel: door de gevoelens van de lezer aan te spreken.

Hoe schrijf je een verhaal dat de gewenste emoties oproept?

Het lijkt een open deur, maar verhalen ontstaan in de schrijver. Een verhaal begint in wezen met de krachtige gevoelens die over bepaalde onderwerpen of gebeurtenissen hebt.

Terwijl een andere mens erover praat in het café of ze voor zichzelf verwerkt terwijl hij een marathon loopt, gaat een schrijver van fictie schrijven om een bepaalde vorm te geven aan zijn emoties. Als auteur hoop je dan bij je lezers soortgelijke, krachtige gevoelens op te roepen.

Dwight V. Swain, auteur van talloze pulpboeken, maar vooral ook universitair schrijfdocent geeft in zijn boek Techniques of the Selling Writer het volgende beeld van een verhaal.

‘Een verhaal is als een auto die op emotie loopt. Het gevoel van de auteur is de benzine van de motor. Als je de brandstof verwijdert, dan blijft zelfs van de meest glanzende, verchroomde literaire krachtpatser weinig meer over dan wat waardeloos schroot.’

Als je een bepaald gevoel wilt beschrijven, is het noodzakelijk dat je de betreffende emotie zelf voelt. Anders is het onmogelijk om het gewenste gevoel op te roepen bij je lezer.

Dossier creatief schrijven

Dit artikel maakt deel uit van het dossier creatief schrijven. Tot dit dossier behoren onder meer de volgende artikelen:

• Aan welke schrijfboeken heb je echt iets?
• Wat heb je nodig om schrijver te worden?
• Wat is een verhaal in wezen?
• Wat kenmerkt romantische verhalen en romans?
• Hoe schrijfster Janet Frame haar writer’s block overwon

Bronnen en verder lezen

• Techniques of the Selling Writer ; Dwight V. Swain; University of Oklahoma Press
• Creative Writing: a Workbook with Readings; Linda Anderson; Routledge in association with the Open University
• The Routledge Creative Writing Coursebook; Paul Mills; Routledge

Al sinds de grijze oudheid vertellen mensen elkaar verhalen. Sinds de uitvinding van het schrift worden verhalen vaak (ook) opgeschreven. Bijna iedereen voelt instinctief aan wat een verhaal in wezen inhoudt, maar wat is precies kenmerkend voor een verhaal?

Dit artikel is opgebouwd uit de volgende paragrafen.

• Hoe herken je een verhaal?
• Opvattingen van schrijvers over het wezen van een verhaal
• Wat is de functie van een bepaald verhaal?
• Uit welke elementen bestaat een verhaal?

Hoe herken je een verhaal?

Een verhaal is een flexibele constructie zonder een vaste vorm of structuur. In (bijna) alle gevallen gaat om een of meer reeksen van

• al dan niet (gedeeltelijk) verzonnen
• met elkaar hangende gebeurtenissen
• die schriftelijk of mondeling worden verteld.

In die gebeurtenissen staan meestal menselijke en soms dierlijke of buitenaardse personages centraal. In fabels of sprookjes worden aan dieren vaak menselijke eigenschappen toegedicht. In sciencefiction worden buitenaardse personages vaak van menselijke trekken voorzien.

Een verhaal speelt zich af binnen een bepaalde ruimte. Dit kan een ruimte binnenshuis zijn, maar bijvoorbeeld ook een of meer dorpen, steden, regio’s of landen.

Tenslotte speelt een verhaal zich af binnen een bepaalde tijdsperiode. Denk bijvoorbeeld aan een dag. Maar het is ook mogelijk dat de gebeurtenissen in het verhaal in de loop van een week, een jaar of nog langer plaatsvinden.

Een sprookje, fabel, parabel, kort verhaal, maar ook bijvoorbeeld novelles en zelfs complete romans worden wel tot de verhalen gerekend.

De verteller van een verhaal wil doorgaans de lezer of luisteraar amuseren. Soms heeft een verhaal daarnaast een andere functie.

Opvattingen van schrijvers over het wezen van een verhaal

Dwight V. Swain, schrijfdocent, maar vooral bekend van veel genreliteratuur stelt in hoofdstuk 5 ‘Fiction Strategy’ van zijn klassieker Techniques of the Selling Writer dat het niet mogelijk om een zinvolle, betekenisvolle definitie te geven die alles omvat wat een verhaal inhoudt. Hij gelooft namelijk dat ieder mens op zijn eigen, persoonlijke wijze leest of schrijft. En dat iedereen definieert wat een verhaal inhoudt op grond van zijn eigen smaak en vooroordelen.

Toch doet Swain op enkele plaatsen in datzelfde boek een poging om een wezenlijk aspect van wat een verhaal is tot uitdrukking te brengen. Zo schrijft hij onder meer dat een verhaal bestaat uit ervaring die in een literair proces is vertaald. Op andere plaatsen noemt hij het een verslag van de manier waarop iemand een gevaar aanpakt. Het begrip ‘gevaar’ ziet hij daarbij verrassend ruim. Daaronder verstaat hij elke verandering die vereist dat het hoofdpersonage zich aan een nieuwe situatie aanpast.

Paul Mills, schrijver van een aantal gedichtenbundels, toneelstukken en twee schrijfboeken, stelt in zijn boek ‘The Routledge Creative Writing Coursebook’ kortweg dat er van een verhaal sprake als er belang wordt gehecht aan gebeurtenissen binnen een bepaald tijdsbestek.

Wat is de functie van een bepaald verhaal?

In alle culturen vertellen mensen van oudsher verhalen aan elkaar, maar ook aan zichzelf. Die verhalen kunnen verschillende functies hebben.

• Amusement: het verhaal om het verhaal
• Middel tot beïnvloeding van de publieke opinie
• Communicatie over je leven aan jezelf of aan anderen

Amusement: het verhaal om het verhaal

Verhalen worden vaak (schriftelijk of mondeling) verteld om mensen te amuseren. Ontspanning en vermaak zijn belangrijke redenen waarom lezers en luisteraars belangstelling hebben voor het een verhaal.

In een aantal gevallen is een verhaal door de verteller of schrijver echter niet uitsluitend bedoeld ter ontspanning en vermaak. In de loop van de geschiedenis is een groot aantal verhalen en romans gepubliceerd die niet alleen amusementswaarde hadden, maar die ook van invloed waren op de publieke opinie over bepaald onderwerpen.

Als een verteller of schrijver voor de vorm van fictie kiest, kan hij in bepaalde gevallen meer mensen bereiken dan met een journalistiek verslag. Een en ander neemt niet weg dat een dergelijke opzet uitsluitend kans van slagen kan hebben als de amusementswaarde van het verhaal of de roman groot genoeg is om massa’s mensen te bereiken.

Middel tot beïnvloeding van de publieke opinie

Al zo’n 2,5 duizend jaar geleden was bekend dat verhalen kunnen dienen om de publieke opinie te beïnvloeden. Zo predikte Boeddha in de vijfde eeuw vóór onze jaartelling predikte zijn religieuze leer door het vertellen van verhalen. De aantrekkelijkheid van die verhalen is onder meer te danken aan de wijsheid, geestigheid en spitsvondigheid ervan.

Verhalen worden ook al langere tijd bedacht bedacht om een moralistisch doel te dienen, bijvoorbeeld om de gemeenschap ervan te overtuigen dat het goede wordt beloond en het kwade gestraft.

Deze verhalen hebben vaak de vorm van een fabel. Het genre fabel is door de eeuwen heen in veel culturen populair geweest. De oudste fabels dateren van meer dan tweeduizend jaar terug. Fabels die tegenwoordig (bijna) iedereen kent zijn bijvoorbeeld die van de haas en de schildpad of die van de krekel en de mier.

Een verhaal kan bijvoorbeeld ook tot doel hebben om de kennis van de lezer over een bepaald onderwerp te vergroten of om, wat hij als misvatting beschouwt, te ontzenuwen.

Verder worden verhalen ook geregeld gebruikt voor het propageren van een politiek doel. Denk bijvoorbeeld aan een verhaal dat bedoeld is om in een heterogene samenleving een gevoel van saamhorigheid op te wekken.

Maar vaker gebruiken schrijvers hun verhaal om sociale of politieke misstanden aan de kaak te stellen. In sommige gevallen hebben zij hiermee ten minste de belangstelling van grote groepen mensen voor de betreffende onderwerpen weten te trekken. Denk in dit verband bijvoorbeeld aan:

• Candide ou de l’optimisme uit 1759 van Voltaire. Dit boek bevat in satirische vorm kritiek op het ongefundeerde optimisme en op religie.
• Uncle Tom’s Cabin (De hut van oom Tom, vroeger bekend onder de titel ‘De negerhut van oom Tom) uit 1852 van Harriet Beecher Stowe. Dit is een hartstochtelijke aanklacht tegen de slavernij in het Amerika van die tijd.
• Brave New World (Heerlijke nieuwe wereld) uit 1932 van Aldous Huxley. In dit satirische boek waarschuwt hij er in wezen tegen dat de vooruitgang van de technologie een nachtmerrie zonder eind voor de mensheid kan meebrengen.
• Animal Farm: A Fairy Story (Boerderij der dieren) uit 1945 van George Orwell. Dit is een allegorie die bedoeld is als kritiek op het totalitaire communistische systeem van de Sovjet-Unie.
• Nineteen Eighty-Four (1984) uit 1949) door George Orwell. In dit boek waarschuwt de schrijver tegen de gevaren van een totalitair bewind. Hij schetst een visioen van de westerse wereld in het jaar 1984, waarin het individu geen schijn van kans maakt in zijn strijd tegen een totalitair regime. Uit het laatstgenoemde boek kent iedereen wel het citaat: “Big brother is watching you”.

Communicatie over je leven aan jezelf of aan anderen

Waarschijnlijk vertel je geregeld verhaaltjes aan jezelf of aan anderen.

Zo stel je jezelf bij het wakker worden of het ontbijt voor hoe jouw dag mogelijk gaat verlopen. Je bedenkt dan als het ware een plot voor die dag.

En ’s avonds kijk je terug op de gebeurtenissen van de dag. Misschien vertel je, al dan niet verschillende keren over bepaalde belevenissen aan je familie of vrienden.

Door aan jezelf en anderen verhalen te vertellen van wat je denkt dat er staat te gebeuren, of wat er naar jouw beleving gebeurd is, krijg je meer grip op je leven.

Wat je jezelf of anderen over je leven vertelt, is een al dan niet bewust gekleurde weergave van geselecteerde gebeurtenissen. Je kunt die belevenissen eventueel in gedramatiseerde vorm vertellen, zodat het min of meer op een film lijkt. Hoe dan ook, in feite ben je dan bezig met het vertellen van een verhaal.

Uit welke elementen bestaat een verhaal?

Technisch gezien wordt een verhaal in hoofdlijnen opgebouwd uit de volgende elementen

• woorden die gegroepeerd zijn tot een prikkel-reactie-eenheid (schrijfdocent en auteur Dwight V. Swain noemt dit een ‘motivation-reaction unit‘). Het gaat hier om telkens een bepaald prikkel, bijvoorbeeld een handeling of opmerking van iemand die een reactie in de vorm van een andere handeling of opmerking oproept.
• clusters van prikkel-reactie-eenheden die gegroepeerd zijn tot scènes (die elk door zogenaamde sequels met elkaar verbonden zijn). In wezen is een scène een eenheid van conflict die de hoofdpersoon (en daarmee ook de lezer) doormaken. De daaropvolgende sequel is feitelijk een logische link naar de volgende scène.
• scènes en sequels die op een logische wijze gegroepeerd zijn tot een verhaalpatroon
• personages die het verhaal tot leven brengen.

Dossier creatief schrijven

Dit artikel maakt deel uit van het dossier creatief schrijven en wel van het subdossier verhalen en romans schrijven. Daarin vind je onder meer artikelen over het belang van het emoties bij het creatief schrijven, wat je nodig hebt om schrijver te worden, of over de opmerkelijke manier waarop schrijfster Janet Frame haar writer’s block te boven kwam.

Bronnen en verder lezen

• Routledge Creative Writing Coursebook; Paul Mills; Routledge
• Techniques of the Selling Writer ; Dwight V. Swain; University of Oklahoma Press
• Building Fiction: How to Develop Plot and Structure; Jesse Lee Kercheval; The University of Winsconsin Press
• Political fiction Social novel; Wikipedia; https://en.wikipedia.org/wiki/Political_fiction; https://en.wikipedia.org/wiki/Social_novel